Desetak minuta laganog hoda odvešće šetača iz strogog centra Vršca do Gradskog parka, oaze zelenila u podnožju brega. Njegova istorija obavijena je velom legendi i započenje u doba Starog Rima, odnosno malog rimskog garnizona koji je, na prostorima parka, imao stalni logor. Vekovima potom nema zapisa o ovom prostoru a prvo sledeće pominjanje datira iz vremena vladavine poslednjeg vršačkog age poznatog po dobrodušnosti i pravičnosti, koji je na prostoru parka imao svoj saraj, okružen cvećem i šumarkom. Sluteći kraj svoje vladavine aga je, po legendi, pozvao predstavnike Vršca i naredio da, ako se ne vrati za sedam nedelja, pravedno podele njegovu zemlju a saraj da pretvore u javni park. Nakon proterivanja Turaka, 1716.g., prostor saraja pripao je porodici francuskih kolonista Šeribl koja je na njemu imala major i voćnjak a od 1775.g. malu gostionicu. Krajem XVIII veka park je otkupila novoustanovljena ujedinjena vršačka opština (ujedinjeni su nemački i srpski deo grada) i odredila mu zvanično ime Gradski majur. Narednih godina započinju radovi koji za cilj imaju stvaranje javnog šetališta. Od 1800.g. zidaju se poslastičarnici, gostionice i streljane, otvara klizalište i arene za javne priredbe. U skladu sa imenom ‘majur’ na slobodnim prostorima prevashodno su sađene raznovrsne voćke, mada je bilo stabala duda i nekoliko divljih kestena. Nakon Mađarske revolucije 1848/1849, gradska uprava odlučuje da je ‘poželjno da ovo jedino mesto zabave, koje Vršac ima, odgovara svom imenu’ te se ime Gradski major menja u Gradski park. U sklopu akcije privođenja majura novoj nameni počinje se saditi ukrasno drveće i cveće, park se ograđuje a uprava imenuje i stalnog baštovana i čuvara. Godine 1884.g. formira se Vršačko udruženje ljubitelja parka u koje ulaze viđeniji građani. Udruženje prikuplja novac za izgradnju parka na javnim priredbama odnosno od priloga građana a i vlast iz budžeta redovno izdvaja sredstva za park. Zahvaljujući ovim akcujama u parku se neprestano grade objekti odnosno sadi sve više ukrasnog i egzotičnog drveća, šipražja i cveća. Za potrebe rasađivanja biljaka podiže se staklenik u kome se gaje i biljke iz tropskih krajeva (čak i orhideje); podiže se kameni zid oko parka sa gvozdenom ogradom i velikom kapijom, klupe se redovno zamenjuju, staze pošljunčavaju, postavljaju korpe za otpatke te kućice i mala pojilica-kupatilo za ptice. Karlo Hofman 1870.g. u parku podiže drvenu poslastičarnicu. Radi lakšeg održavanja vegetacije izgrađen je u parku vodovod, pokretan parnom mašinom koja je 1897.g. zamenjena elektromotorom. Uz staze se postavljaju skulpture muza, Amora, godišnjih doba, dece. Glas o vršačkom parku, njegovoj uređenosti i lepotama, širi se po Austro-Ugarskoj monarhiji. Da bi se potvrdio i uvećao ugled Gradskog parka, opštinska uprava angažuje ugledne baštovane iz Lipika i Berlina kao i bugarskog dvorskog baštovana; park sve više liči na botaničku bašti jer je u njemu puno retkog drveća, šiblja i cveća. U Slovačkoj je 1893.g. kupljena velika Fontana koja je postavljena u centar parka. Najveći objekat u parku je zgrada paviljona zanatlija u kojoj su održavane izložbe zanatskih i poljoprivrednih proizvoda Vršca i Vršačkog sreza; 1902.g. ovde je izlagalo čak 868 izlagača.
Šetnje parkom postaju redovna ‘socijalna obaveza’ viđenijih vrščana ali i običnog sveta; u hladu stabala, kraj aleja sa mirisnim cvećem, za stolovima gostionica i poslastičarnica, vrščani poštuju društveno pravilo ‘vidi i budi viđen’. Jovan Sterija Popović gotovo svake večeri dolazi u park da bi u krčag natočio svežu vodu. Poslednjih šest godina svog života, od 1895. do 1901.g., Svetozar Marković je boravio u Vršcu i redovno posećivao park, posebno poslastičarnicu. I osnivač vršačkog muzeja Feliks Mileker redovan je gost parka; Mileker je bio osnivač i dugogodišnji sekretar Udruženja ljubitelja parka. Godine 1901.g. izgrađen je muzički paviljon i postao novo obavezno mesto okupljanja u nedeljnim popodnevima i za praznike kada je tamo svirao orkestar tzv. ‘kapela’. Od 1906.g. određen je prostor za igru mališana sa ljuljaškama i klackalicama; ovaj prostor i danas je namenjen najmlađima. Za vreme I svetskog rata park je prilično ruiniran, objekti su srušeni i zapušteni, drveće posečeno. Gradska uprava nove države uložila je velika sredstva za obnovu parka koji se vrlo brzo pročuo kao jedan od najlepših u zemlji. Godine 1912.g. odmah kraj parka izgrađen je Sanatorijum “Sanitas” dr. Ludviga Meheša u kome su lečeni ‘slaboplućaši’ tj. tuberkulozni bolesnici, koji su bregom i parkom šetali u sklopu terapije ali i u slobodno vreme.
Drugi svetski rat doneo je teža rušenja parka od prethodnog jer su u njemu bili smešteni nemački tenkovi. Nakon oslobođenja od okupatora, ‘narodna vlast’ je započela obnovu parka pa je ovaj brzo povratio stari sjaj i postao omiljeno šetalište i okupljalište vrščana. U skladu sa novim vremenima tu-i-tamo izvršene su poneke izmene i dopune sadržaja; u prostorima Hofmanove poslastičarnice 1960-tih je otvoren mali ZOO-vrt sa nekoliko životinja sa Vršačkog brega (srnama, jazavcem, lisicom) i ukrasnom živinom; novo vreme dobilo je svoj izraz u jednoj cvetnoj aleji: u onoj levo od fontane (gledano od ulaza u park) šiblje je posađeno tako da formira ime voljenog vođe Tita. Pokrajinski zavod za zaštitu prirode stavio je 1973.g. Gradski park pod zaštitu; briga o parku poverena je Saobraćajno-turističkom i ugostiteljskom preduzeću “Drugi oktobar”. Godine 2000. park je proglašen za spomenik prirode. Vreme je, naravno, činilo svoje i vegetacija je starila i valjalo ju je obnavljati; isto je važilo za klupe, muzički i izložbeni paviljon, ogradu. Na žalost, nedostatak interesovanja gradskih vlasti rezultirao je sve slabijim održavanjem parka. Poznate bele senice istrulele su ili su ih polomili obesnici koji su noću harali parkom, rasveta su polupana, staklenih-rasadnik je propao, muzičkom paviljonu se urušio pod, Hofmanova poslastičarnica i zanatski paviljon nisu bili u upotrebi, zid oko parka na nekoliko mesta je propao. Staro i suvo drveće nije sečeno niti novo sađeno. Ipak, poslednja decenija donosi bitno pobljšanje: muzički paviljon je obnovljen, poslastičarnica je renovirana i sada je ekskluzivni restoran “Arena”, postavljena je česma na ulazu, klupe se, barem oko glavnih staza, redovno održavaju; u planu je skidanje ispucalog asfalta sa glavnih staza i postavljanje kamene kocke. Konačno je uvedeno i noćno obezbeđenje parka što bi trebalo da spreči nemile incidente (tuče i pijanke) i sačuva inventar parka. Na žalost, pod okriljem mraka, huligani su već uništili nekoliko spomenika, kamene šahovske table te polomili staru fontanu. Redovnija je i seča sasušenih stabala mada na ulazu u park i dalje stoji upozorenje da se u park ne ulazi za vetrovitih dana. Nakon 200 godina aktivnog i sadržajnog života Gradski park je ponovo na putu da povrati stari sjaj na radost i ponos svih ‘Vrštana’.
Šetnje parkom postaju redovna ‘socijalna obaveza’ viđenijih vrščana ali i običnog sveta; u hladu stabala, kraj aleja sa mirisnim cvećem, za stolovima gostionica i poslastičarnica, vrščani poštuju društveno pravilo ‘vidi i budi viđen’. Jovan Sterija Popović gotovo svake večeri dolazi u park da bi u krčag natočio svežu vodu. Poslednjih šest godina svog života, od 1895. do 1901.g., Svetozar Marković je boravio u Vršcu i redovno posećivao park, posebno poslastičarnicu. I osnivač vršačkog muzeja Feliks Mileker redovan je gost parka; Mileker je bio osnivač i dugogodišnji sekretar Udruženja ljubitelja parka. Godine 1901.g. izgrađen je muzički paviljon i postao novo obavezno mesto okupljanja u nedeljnim popodnevima i za praznike kada je tamo svirao orkestar tzv. ‘kapela’. Od 1906.g. određen je prostor za igru mališana sa ljuljaškama i klackalicama; ovaj prostor i danas je namenjen najmlađima. Za vreme I svetskog rata park je prilično ruiniran, objekti su srušeni i zapušteni, drveće posečeno. Gradska uprava nove države uložila je velika sredstva za obnovu parka koji se vrlo brzo pročuo kao jedan od najlepših u zemlji. Godine 1912.g. odmah kraj parka izgrađen je Sanatorijum “Sanitas” dr. Ludviga Meheša u kome su lečeni ‘slaboplućaši’ tj. tuberkulozni bolesnici, koji su bregom i parkom šetali u sklopu terapije ali i u slobodno vreme.
Drugi svetski rat doneo je teža rušenja parka od prethodnog jer su u njemu bili smešteni nemački tenkovi. Nakon oslobođenja od okupatora, ‘narodna vlast’ je započela obnovu parka pa je ovaj brzo povratio stari sjaj i postao omiljeno šetalište i okupljalište vrščana. U skladu sa novim vremenima tu-i-tamo izvršene su poneke izmene i dopune sadržaja; u prostorima Hofmanove poslastičarnice 1960-tih je otvoren mali ZOO-vrt sa nekoliko životinja sa Vršačkog brega (srnama, jazavcem, lisicom) i ukrasnom živinom; novo vreme dobilo je svoj izraz u jednoj cvetnoj aleji: u onoj levo od fontane (gledano od ulaza u park) šiblje je posađeno tako da formira ime voljenog vođe Tita. Pokrajinski zavod za zaštitu prirode stavio je 1973.g. Gradski park pod zaštitu; briga o parku poverena je Saobraćajno-turističkom i ugostiteljskom preduzeću “Drugi oktobar”. Godine 2000. park je proglašen za spomenik prirode. Vreme je, naravno, činilo svoje i vegetacija je starila i valjalo ju je obnavljati; isto je važilo za klupe, muzički i izložbeni paviljon, ogradu. Na žalost, nedostatak interesovanja gradskih vlasti rezultirao je sve slabijim održavanjem parka. Poznate bele senice istrulele su ili su ih polomili obesnici koji su noću harali parkom, rasveta su polupana, staklenih-rasadnik je propao, muzičkom paviljonu se urušio pod, Hofmanova poslastičarnica i zanatski paviljon nisu bili u upotrebi, zid oko parka na nekoliko mesta je propao. Staro i suvo drveće nije sečeno niti novo sađeno. Ipak, poslednja decenija donosi bitno pobljšanje: muzički paviljon je obnovljen, poslastičarnica je renovirana i sada je ekskluzivni restoran “Arena”, postavljena je česma na ulazu, klupe se, barem oko glavnih staza, redovno održavaju; u planu je skidanje ispucalog asfalta sa glavnih staza i postavljanje kamene kocke. Konačno je uvedeno i noćno obezbeđenje parka što bi trebalo da spreči nemile incidente (tuče i pijanke) i sačuva inventar parka. Na žalost, pod okriljem mraka, huligani su već uništili nekoliko spomenika, kamene šahovske table te polomili staru fontanu. Redovnija je i seča sasušenih stabala mada na ulazu u park i dalje stoji upozorenje da se u park ne ulazi za vetrovitih dana. Nakon 200 godina aktivnog i sadržajnog života Gradski park je ponovo na putu da povrati stari sjaj na radost i ponos svih ‘Vrštana’.
0 komentara:
Постави коментар