VELIKI I ZNAČAJNI JUBILEJ – Povodom izlaska „Emitora 500“ Društva ljubitelja fantastike „Lazar Komarčić“ Beograd, 2023.

 

Nedavno je iz štampe izašao i u ruke ljubitelja stigao „Emitor“ broj 500, kojim su krunisane 43 godine izlaženja ovog glasila Društva ljubitelja fantastike „Lazar Komarčić“ iz Beograda; ovakva dugovečnost fanzina nije zabeležena na prostorima Srbije, bivše Jugoslavije, Evrope a, sva je prilika, ni na ostatku zemaljske kugle! Prvi broj „Emitora“ pojavio se decembra 1981. godine kao bilten Društva prijatelja naučne fantastike „Lazar Komarčić“ osnovanog u aprilu iste godine; urednik broja bio je Slobodan Knežević. Na 36 strana izneseni su razlozi za osnivanje Društva i odabir imena Društva, odnosno štampani Statut, eseji o naučnoj fantastici, prikazi aktuelnih filmova, konkurs za naučnofantastičnu priču kao i dve naučnofantastične priče iz pera Radmila Anđelkovića i Damira Joke. Društvo je, kao i svaki „fan klub“, pratilo dešavanja u naučnoj fantastici u svetu i na domaćem terenu ali je imalo i veće ambicije – da okupi retke domaće autore ovog žanra te da pomogne u stasavanju novih pisaca. Zbog toga je odmah raspisan interni konkurs za naučnofantastičnu priču a priče koje su dobile najviše glasova objavljivane su na stranicama „Emitora“. Ma kako ova pomoć izgleda mala urodila je plodom i Društvo je, zajedno sa „Emitorom“, postalo „baza“ čitave generacije domaćih pisaca naučne fantastike od kojih su mnogi i danas aktivni.

            U sledećim godinama „Emitor“ je menjao svoj izgled (šapilografija, fotokopija, digitalna štampa), urednike, obim i ritam izlaženja, teme kojima se bavio i načine na koje se njima bavio – od prevoda stranih publicističkih i teorijskih tekstova, domaćih stručnih radova do isečaka iz štampe. Jednako su bili zastupljeni literature i film i strip a kasnije kompjuterske i druge igrice. „Emitor“ je kontinuirano donosio nove priče domaćih autora a već tokom 1990-tih i njihove celokupne zbirke ili romane, rame uz rame sa prevodima priča pa i romana iz tekuće svetske žanrovske produkcije. Uz naučnu fantastiku u „Emitoru“ su se „švercovali“ i horor odnosno epska fantastika a njihova je sve veća popularnost bila razlog da se i naziv Društva promeni u Društvo ljubitelja fantastike; ipak, ime Lazara Komarčića (1839 – 1909), pisca prvog srpskog naučnofantastičnog romana „Jedna ugašena zvezda“ (1902), nije menjano.

            Društvo, a sa njim i „Emitor“, bili su okrilje za svaku novu generaciju ljubitelja žanrova odnosno za potencijalne autore koji su želeli da se okušaju u stvaranju drugih svetova, da zavire u budućnost ili osmisle alternativnu prošlost. Članovi Društva, saradnici i urednici „Emitora“ dolazili su i odlazili da bi ih nasledile mlade snage od čijeg poleta i entuzijazma je zavisio uspeh sastanaka i tribina Društva odnosno učestalost izlaženja „Emitora“ i valjanost tekstova koje je objavljivao. Godine 2004. „Emitor“ je na konvenciji EUROCON Evropskog društva za naučnu fantastiku proglašen za najbolji fanzin.

            Konačno, posle 43 godine izlaženja, na red je došlo i objavljivanje jubilarnog 500. broja „Emitora“; reč je o knjizi sa 272 strane, sa plastificiranim koricama i naslovnom ilustracijom proslavljenog strip autora Alekse Gajića. Sadržaj je, pak, mešavina svečarskog pogleda u prošlost Društva i skice tekućeg stanja u svetskoj i domaćoj žanrovskoj fantastici. Prvi segment broja čine priče proverenih fantastičara i onih koji tek stupaju na literarnu scenu; svaki od autora (Adrijan Sarajlija, Goran Skrobonja, Zoran Nešković, Miloš Petrik, Boško Martinović, Milan Peca Popović i Pavle Zelić) donosi svoju tematiku i svoju poetiku potvrđujući živost i bogatstvo žanroske scene što je zalog za njen opstanak i razvoj. U teorijskom delu autori (Ratko Radunović, Aleksandar Manić) promišljaju žanrovske 1950-te i 1960-te i ostavštinu koju su preneli u naredne decenije te njihov odjek koji stiže i do naših dana. Miloš Jocić, Tijana Tropin i Ilija Bakić analiziraju dela Pekića, Gubaša i Sterlinga dok Goran Skrobonja u autorefleksivnom ogledu „Prevođenje kao usud“ sugestivno piše o svojoj višedecenijskoj avanturi prevođenja knjiga.

            Svečarski segment „Emitora 500“ čine dva priloga Miodraga Miće Milovanovića: „Programi Društva „Lazar Komarčić“ od osnivanja do danas“ na punih 100 strana sadrži popis svih (ili gotovo svih) tribina održanih u Društvu, neretko ilustrovanih i fotografijama sa tih događanja; znatiželjnik će biti fasciniran mnoštvom tema o kojima se informisalo i raspravljalo, od onih koje su se ticale tekućih dešavanja (novih knjiga, filmova, stripova, igrica...) do onih koje su zadirale u temeljna pitanja promišljanja žanra, odnosa nauke i umetnosti, globalne budućnosti ljudske vrste... Članak „Interni konkursi Društva u osamdesetim“ prilika je da se, kroz popise radova koji su bili u konkurenciji i njihovih plasmana, prati razvoj pojedinih autora odnosno zastupljenost određenih tema u pričama. Oba Milovanovićeva teksta su temelji za neka kasnija proučavanja rada Društva i njegovih članova.

            „Emitor 500“ nudi izuzetni spoj opčinjenosti fantastičkim žanrovima, poletnog rada i stvaranja te visoke stručnosti u sagledavanju vrednosti ove literature i, kao takav, neoborivi je dokaz izdizanja autentične i umetnički relevantne domaće žanrovske književnosti u poslednjim decenijama XX veka pod okriljima Društva ljubitelja fantastike „Lazar Komarčić“ i njegovo sjajnog glasila „Emitor“.

            („Dnevnik“, 2023.)