TEORIJSKI POGLED NA SCIENCE FICTION „Ogledi o Naučnoj fantastici“ Zoran Živković, izdavač Biblioteka XX vek, Beograd, 1995.

Sekundarna SF literatura, pod kojom se podrazumevaju kritički tekstovi o umetničkoj SF praksi, teorijski ogledi i istorijski pregledi, egzistira tek nešto više od 40-tak godina, u okviru kojih je prevaljen dug put od fanovskih hvalospeva do ozbiljnog, naučnim instrumentarijem opremljenog razmatranja i proučavanja. 1970-tih SF postaje predmet akademskih rasprava kako u zemljama anglosaksonskog govornog područja tako i u Francuskoj, Sovjetskom Savezu, Poljskoj, Italiji i Nemačkoj. U Jugoslaviji je 1965.g. Darko Suvin objavio knjigu „Od Lukijana do Lunjika“ i njom postavio temelje domaćoj SF teoriji. No, bez obzira na vrsnog začetnika (Suvin se u svetskim razmerama uvažava za vrlo ozbiljnog i temeljnog izučavaoca žanra), terijski tekstovi o SF-u  ostali su retkost na ovim kulturnim prostorima, razbacani po časopisima i najčešće iz pera stranih autora. Domaći radovi izuzetno su retki. Stoga je knjiga Zorana Živkovića „Ogledi o Naučnoj fantastici“ raritetna pojava.

            Živković (rođen 1948.g.) prisutan je na domaćoj SF sceni preko dve decenije (formalni povod za objavljivanje ove knjige je 25 godina od objavljivanja njegovog iole značajnijeg teksta o SF-u) kao prevodilac, pisac kapitalne „Enciklopedije Naučne fantastike“ (Prosveta, 1990.) odnosno SF romana „Četvrti krug“. Živković je magistriro odnosno doktorirao književnost na temama iz SF-a.

            Prvi deo „Ogleda...“, nazvan „Poetika“, čine tekstovi „Poetika Naučne fantastike Darka Suvina“, koji se bavi razmatranjem osnovnih Suvinovih postavki o žanru, „Naučna fantastika, teorija, istorija“, što je uvodni deo Živkovićeve doktorske teze, i „O žanru“, o posebnostima (differentia specifica) SF žanra u odnosu na fantastiku i horor. Deo „Mitovi“ obrađuje teme specifične za SF. Uvodni tekst „Prvi kontakt“ u osnovi pripada tzv ’popularizaciji nauke’ i pokušava da postavi problem (ne)postojanja razumnih bića u svemiru, njihovog ćutanja na čovekove signale, odnosno njihovog mogućeg odnosa prema čovečanstvu. Esej „Hronomacija“ tretira paradosk putovanja kroz vreme uz odabranu bibliografiju SF dela sa ovim motivom. Završni članak u ovom segmentu, „Utopija“, razmatra osobenosti motiva utopije u SF-u, na primeru romana „Kraj detinjstva“ Artura Klarka. Treći deo knjige, „Film“, sadrži ogled „Devet decenija Naučnofantastičnog filma“ i istorijski je pregled razvoja SF filma.

            Osim jednog svi tekstovi već su bili objavljeni u raznim časopisima te su „Ogledi...“ ilustracija različitih Živkovićevih interesovanja odnosno pristupa temama (od strogo teorijsko-naučnog do informativnog i naučno-popularizatorskog) u proteklim decenijama, odnosno njegov vrednosni odabir iz dosadašnjeg opusa. U svakom slučaju, u pitanjju je knjiga koja donosi zanimljiv (i ponovimo, na ovim prostorima redak) teorijski pogled na SF žanr, njegovu raznolikost i vrednosti.

(1995)