Volter
M. Miler mlađi (1922-1997)
uživao je status klasika SF-a više od
dve decenije, od vremena kada je njegov roman "Kantikulum za Lajbovica" (najpre serijalizovan u "The Magazin of F&SF" od
1955. do 1957, a kao knjiga objavljen je 1960.) ustoličen u reprezentativno
žanrovsko delo o postapokalipsi, jednoj od tema kojima se pisci neprestano
vraćaju, (S druge je strane, "Kantikulum..."
jedan od prvih SF romana koji se bave
teološkim problemima u promenjenim uslovima letova u duboki svemir, susreta sa
drugačijim oblicima života ili, pak, raspada sveta koji znamo, što će postati
tema brojnih dela tako da se čak može govoritu i o svojevrsnom pravcu u okviru
žanra.) Zapažene su i hvaljene i Milerove
priče, često drastično suprotne tada uobičajenoj ljudskoj superiornosti (u
priči "Razapet, štaviše"
kolonizacija Marsa prati se iz vizure
prvog talasa naseljenika koji, bez pompe i slave, mučno pripremaju teren za
nove generacije; u priči "Povratak",
astronaut, po povratku na Zemlju,
umesto da uživa u slavi tone u depresiju). Uprkos pozitivnim reakcijama i
priznavanju da je svojim delima doprineo prerastanju paraliterarnog zaveštanja,
Miler se povlači sa književne scene
da bi se, gotovo četiri decenije nakon "Kantikuluma...",
oglasio obimnim romanom "Sveti
Lajbovic i Žena Divlji Konj", objavljenim neposredno pred njegovu
smrt.
Kako se iz samog naslova da naslutiti, u novom romanu
autor se vraća svetu Svetog Lajbovica,
vraća se, dakle, u budućnost (oko 3226.g), među civilizacije nastale na pepelu
atomskom holokausta i prati složena događanja koja će dovesti do novog Krstaškog rata za ponovno uspostavljanje
jedinstvene crkvene vlasti na Srednjem
Zapadu Severnoameričkog kontinenta, odnosno prati sam rat i njegove
posledice. Novi se svet vratio na neke bazičnije oblike društvenih ustrojstava
(plemenske zajednice, matrijarhat, nomadski način života), oblike koji su
postojali pre civilizacije odgovorne za propast. No, ostaci tog pogubnog
sistema (jake države i crkva) i dalje su verni svojoj osnovnoj svrsi - vladanju
ljudima i namerni su da je ostvare, makar i po cenu saradnje (zbog sopstvene
slabosti) sa jačim i brojnijim snagama
'divljaka'; stoga crkveni sveštenik u plemenu učestvuje u ritualnom pečenju
i konzumiranju mesa mrtvog poglavice a budući papa, da bi obezbedio savezništvo
sa hordama ratnika, odlazi u radioaktivnu jamu-krater na simbolično venčanje sa
paganskom prikazom Borbenim lešinarem.
Maksimalno relativizovanje starih pravila u 'negostoljubivom okruženju' neminovno
je. I oreol nadijudskog je spao sa crkve i ne postoji način da joj se vrati,
bez obzira na propovedi i pretnje. Stoga rulja, koja se pokorava crkvi i
priznaje njenu vlast, nezadovoljna odugovlačenjem oko izbora novog pape, bez
zaziranja gađa pomijama kardinale okupljene radi obavljanja ovog posla. U svetu
koji je postao prevelik i u kome se prastari načini života, nalik indijanskom
pre dolaska belih osvajača, pokazuju kao uspešni, civilizacija premoć može da
pokaže samo u sili oružja, obzirom da ne nudi nikakvu vidljivu prednost kojom
bi 'ubedila' nevernike u sopstvenu ispravnost. Otuda horde Divljih Pasa, Skakavaca i Kunića
žele da se oslobode tiranije države Teksarka
a u tom naporu ih ujedinjuje (koliko je to moguće sa plemenima koja se i
međusobno 'ne vole') upravo zvaničnik crkve, koji se nominalno zalaže za spajanje
Kuće Božije, takođe razbijene od Teksarka i njegovih vladara. Na ovako
široko i duboko postavljenoj pozornici, nepokorni monah Crnizub Sveti Đorđe, iz reda Svetog Lajbovica, zaduženog da obnavlja stara tehnička i ostala
kulturna znanja (što je umnogome jalov posao), svestan svojih plemenskih
korena, nezadovoljan životom u manastiru, odlazi, kao pratilac
kardinala-zaverenika-budućeg pape Smeđiponija
(takođe poreklom iz plemenske zajednice), pokretača Krstaškog rata, u uzavrele događaje, što će ga spojiti sa lepom
mutantkinjom i učiniti ocem dvoje dece koju neće videti, odvesti u
zatvor-zoološki vrt, u borbe, načiniti ga ubicom i kardinalom, izbeglicom i
pustinjakom na ivici zdravog razuma. Susreti sa divljim ratnicima, Vidžas majkama, vladaricama klanova,
misticima, pukom i predstavnicima vlasti, bacaju ga duž lestvica svakovrsnih
vrednosnih sistema koji, mada sasvim suprotni, egzistiraju i određuju sudbine
pojedinaca i čitavog znanog mu sveta, traže da im se bude pokoran a neukroćene
ubijaju. A onima koji znaju više takvi (svi) sistemi donose samo veće sumnje i
dileme. Isti problemi, najpre nalaženja svog mesta a potom ostvarenja svojim
nauma, muče i Smeđiponija-papu Amena
Drugog, voljnog da slomi tiraniju koristeći crkvu kao manje opasnog
protivnika-saveznika, prinuđenog da poštuje Duhove
Medveda i Prazno Nebo odnosno Vidžase plemena i osuđenog da u svom
naumu ne uspe, upravo zato što se njegov savez raspada na (prirodno) nespojive
segmente. Najbolje se u brzoj izmeni uloga i njihovom korišćenju snalazi Edreja, mutant; navikla na izopštenost
ona, bez zaziranja, koristi sve institucije, menja vere, samo da bi ostvarila
svoje želje u nesklonom joj svetu.
Milerova epopeja je, za razliku od ogromne većine SF knjiga tekuće produkcije, gusto
zbijeno, zahtevno delo koje čitaocu ne dozvoljava lagodnu-instant-brzo relaksirajuću
zabavu. Mnoštvo podataka o raznorodnim oblastima (crkvena učenja i njihove
izmene, manastirski kanoni, etnologija, antropologija...), brojni likovi, mesta
i događaji prepleteni su tako intenzivno da se, uprkos obimu od 360 stranica
sitnog sloga, roman čini prekratkim za
sve što se u njemu opisuje, što je, svakako, kompliment piscu (mada su mu se,
na nekoliko mesta, otele i manje nelogičnosti jer se očito ni sam nije u
potpunosti izborio sa prebogatim materijalom). "Sveti Lajbovic i Žena
Divlji Konj " se, tako, pojavljuju kao izvanredno zanimljiva knjiga kojom je krunisan
vredan stvaralački opus.
(1999)
0 komentara:
Постави коментар