Kratke
prozne forme (minijature, pripovetke pa i novele) svakako su najdinamičniji
segment svekolike pa i SF književnosti; stilske i koncepcijske novine najpre se
pojavljuju u kraćim delima. Otuda je i periodika u kojoj se pojavljuju ovakve
proze najdinamičniji deo razvijene SF scene kakva je, pre svih, američka.
Obzirom da je broj priča objavljenih u raznim časopisima (pre svega u
specijalizovanim, npr. “Fantasy &
Science Fiction”, “Omni”, “Amazing stories”, “Isaac Asimov´s Science Fiction”,
“SF Age” i drugi) prevazilazi nekoliko stotina, pojavljuje se problem
sagledavanja i vrednovanja njihove godišnje produkcije. Deo tog posla obavljaju
godišnje SF nagrade (Hugo, Negula, Locus...),
koje imaju kategoriju kratkih priča, noveleta i novela, ali se kao najpotpunije
rešenje pokazalo sabiranje priča u antologije za određeno godište. Već od 70-ih
pojavljuje se više ovakvih izbora. Najpoznatiji priredjivač ovakvih izdanja,
bio je Teri Kar (Terry Carr). Njegovi
odabiri pod naslovom “The Best SF od the
Year...” postali su sinonimi za kvalitetno obavljen posao jer su sadržale
sve ili gotovo sve važne priče iz jedne godine. Nakon Karove smrti 1987.
godine, status najmerodavnijih antologija stekle su, i do danas ga zadrzale, “The Year´s best SF” Gardnera Dozoisa.
Osim jednog slučaja (Karova Antologija za 1977. godinu)
nijedan godišnji izbor američkih SF priča nije objavljen kod nas pod sopstvenim
imenom i u punom obimu. Nekoliko knjiga koje su u imenu nosile odrednicu ‘antologija’ ili ‘najbolje’ (pomenimo Kentaurove Najbolje svetske SF priče 1984,
1985, 1986 te Polarisova SF
antologija ‘93, ‘94, ‘95) odnosno one koje su bile antologije bez obzira na
ime (pre svih SF almanah “Monolit”)
svoj sadržaj su bazirale na pričama iz više godišta, koristeći svakako i sadržaje
antologija za neku godinu, što je značilo da se vršio izbor iz već izabranih
dela.
Takav slučaj je i sa ovogodišnjom “Polarisovom SF antologijom” koja se,
posle izleta u istoriju sa tomom za ´95 (priredjivača Marka Fančovića, koji je odabrao neprevedene a valjane price iz
perioda 1952 - 1973), vraća novijim godištima, Dozoisovim antologijama za ´94. i ´95. Obzirom na nepostojanje
domaće SF periodike svaka pojava
novih priča značajna je kao uvid, ma kako mali, u tekuća svetska dešavanja od kojih
smo gotovo odsečeni (“Polarisove
antologije” za ´94 i ´95, te “Monolit
9”, faktički su jedini uvidi u SF i
Horor žanrovsku produkciju priča ´90-ih).
Sedam priča čini ovu knjigu: “Ilem” Eliota Fintusela (nesputana
avantura u različitim stvarnostima/vremenima, rađena u maniru Majkla Murkoka), “Dedica” Jana R. MekLioda (depresivna novela o starcu izgubljenom u
novom svetu koji ga je pregazio), “Na
tragu matorog Alabame” Vilijama Sandersa (vesela zgoda o indijanskom vraču
koji putuje u prošlost s namerom da spreči Kolumba da otkrije Ameriku), “Azil” Ketrin Ker (o naučnici koja
izbegava državni udar hrišćanskih fašista u SAD; obzirom na temu čini se da je
u pitanju tek prvo poglavlje budućeg romana), “Povratna sprega” Džona Haldemana (o slikaru na koga se priključuju
bogate mušterije željne da se okušaju u ovoj umetnosti), “Ligeti” Stivena Bakstera (priča u maniru Artura Klarka o veštačkoj inteligenciji koja se seća svog ljudskog
pra-života), i “Sedam pogleda na klisuru
Olduvaji” Majkla Resnika (u kojoj grupa vanzemaljaca istražuje artefakte
ljudske vrste koja je ostala zapamćena kao izuzetno divlja i ratoborna).
Gotovo sve odabrane priče ostaju u
tradiciji klasičnog, ‘Hard Science
Fictiona’, bez eksperimenata, mešanja sa drugim žanrovima i sl. i to je, čini
se, bila namera priređivača. Kvalitet dela je prosečan, nema nijednog koje se bitno
izdvaja. Naravno, ako su godina/godine bili slabi ni antologija neće doneti
iznenađenja. U svakom slučaju, kako smo već istakli, u pitanju je knjiga vredna
zbog informacija koja nam nosi kako o novim autorima (čak petoro debituje kod
nas), tako i o stanju u žanru, odnosno, jednom od podžanrova. Možda će neke od
sledećih godina i antologija biti plodnije i doneti remek-dela po kojima ćemo
ih pamtiti.
(1996)
0 komentara:
Постави коментар