SAGA O PEŠČANOJ PLANETI „Dina“ Frenk Herbert, izdavač Polaris, Beograd, 1995.

Literarna sudbina odredila je Frenku Herbertu (1920-1986) da postane i ostane poznat samo po jednom delu – seriji romana o peščanoj planeti Dini. Iako je napisao još desetak knjiga ni jedna nije uspela da se po popularnosti primakne Dini, te je on svoje poslednje godine života posvetio isključivo nizanju nastavaka  Dine (na žalost, neuspešnih), što je u konačnom zbiru uz 500 strana prvog dela, donelo 5 nastavaka sa oko 1800 stranica teksta. Prvi deo Dine decenijama je kultno delo i nalazi se na svim listama najboljih/najpopularnijih SF knjiga. Kod nas je Peščana planeta prvi put objavljena 1979.g. u ediciji Kentaur (izdavač „Jugoslavija“) u seriji od 6 knjiga: prvi deo podeljen je u tri dela a preostali tomovi sadrže prvi i drugi nastavak. Na 30-to godišnjicu originalnog pojavljivanja Dine (1965.), Izdavački atelje Polaris obnavlja njen prevod za novostasale generacije čitalaca.

            Svoj izuzetni status Dina je stekla zahvaljujući jedinstvenoj mešavini žanrova i arhetipskih situacija što je rezultiralo jednim od najubedljivije dočaranih svetova u celokupnoj Science Fiction literaturi. Herbert je do tančina zamislio eko-sistem planete pustinje i naselio je egzotičnim životinjama (džinovskim crvima koji proizvode čudesnu drogu traženu u čitavom svemiu). U ovakve pejzaže ugrađeno je feudalno društveno uređenje – planetom, kao svojim posedom dobijenim od kralja, vlada porodica aristokrata koja (već prema poznatom srednjevekovno-legendarnom obrascu) ima neprijatelje željne vlasti nad Dinom; u pozadini ’vidljivih’ protagonista deluju organizacije-kultovi, moćniji od imperije, sposobni da grade i menjaju sveopšta događanja i istorije.

            Saga započinje propašću vladara Dine i bekstvom majke i sina u neizvesnot pustinje gde će sresti divlji narod , koji, ispostavlja se, nije necivilizovan. Mladi došljak biće prepoznat kao obećani mesija koji će povesti rat za oslobađanje planete. Tako poznata priča biva preslikana u novo okruženje, uz dodatke bogatog SF arsenala (laserska oružja, svemirski brodovi, parapsihološke sposbnosti...) i aluzije na arapsku kulturu i mitologijuu.

            Na jarkoj pozadini Herbert gradi likove koji su često svedeni na svoje esencije – dobro, zlo, odanost. Nedostatak, odnosno, nedovoljnost psiholoških valera, što daje gotovo strip ugođaj, gubi, međutim, svoj značaj pred zapretenošću radnje i ’preskačućim’ stilom pripovedanja (kome je pridodata i linija dokumetnarnosti, citata iz knjiga koje su ’pisali’ junaci Dine i njihovi potomci odnosno istoričari i mistici). U konačnom razmeravanju, uprkos primedaba, grandionost opisanog sveta i dešavanja i nezaboravna atmosfera prvog dela, ostaju uglavnom neokrnjeni. Ni decenije protekle od stvaranja ovog dela (za razliku od brojnih slavljenih a danas bespovratno naivnih romana i priča) nisu uspele da mu umanje zavodljivost kvalitetnog eskapističkog štiva što je, čini se, sasvim dovoljan razlog za njegovo (prvo ili ponovljeno) iščitavanje.

(1996)