VEČITO STRADALNIŠTVO „Gatalica“ Dragi Bugarčić, izdavač Čigoja štampa, Beograd, 2013.

U FOKUSU

            Zapaženi romansijer i pripovedač Dragi Bugarčić (1948) prisutan je na našoj književnoj sceni gotovo pet decenija i u tom, poštovanja vrednom, periodu objavio je dve zbirke priča („Semankare“, 1970, „Grob Džonija Vajsmilera“, 2003), i čak 11 romana, od „Sparine“, 1970, do „Slepe ulice“ 2006. g. Sva Bugarčićeva dela ispisana su sugestivno i uverljivo, sa živopisnim likovima i bogatom atmosferom.

Dosadašnji Bugarčićev opus bavi se dvema temama; prva je odrastanje i momčenje generacije žitelja vojvođanske varošice Vršac odnosno mitskog Roševa i odlazak nekolicine njih „trbuhom za kruhom“ na tzv „privremeni rad“ u Austriju i tadašnju Zapadnu Nemačku. Tragači za boljim životom, baš kao i oni koji su ostali u učmaloj ravnici, prolaze kroz nekolike životne mene, gubljenje ambicija i iluzija, spoznaju sopstvene promašenosti. Bugarčić je bezmalo jedini ovdašnji prozaista koji se tako dugo i temeljno bavio fenomenom „gastarbajtera“ iz socijalističke Jugoslavije. U kasnijim je romanima pisac svoja interesovanja skrenuo na dešavanja u Srbiji tokom 1990-tih da bi se postepeno okrenuo i nekim dugo skrivanim delovima novije istorije – konkretno stradanjima „domaćih Švaba“, nemačkog življa iz Vojvodine posle II svetskog rata. Roman „Sporedna ulica“ bavi se tragedijom streljanja nevinih ljudi, staraca, žena i dece oktobra 1944.g. u tek oslobođenom Vršcu u znak odmazde za ubistvo oficira Crvene armije. Roman „Gatalica“ nastavlja epopeju stradalništva ali i novog života posleratnih žrtava.

           

REČ KRITIKE

            Junak „Gatalice“ je Robert Hamerštil, stvarna ličnost, koji je kao dečak, sa porodicom, 1945.g. iz Vršca prognan u logor u Zičidorfu (danas Plandište), gde je gledao kako njegovi najmiliji umiru od gladi, iscrpljenosti teškim radom, bolestima i hladnoćom. Iz tog pakla uspelo mu je da pobegne u Austriju; tamo je bio pekarski i metalski šegrt, da bi, konačno, postao jedna od najpoznatijih austrijski slikara u čijem delu su konstantno prisutne teme smrti i njenih senki, logora i stradanja njegove porodice. Pripovedna linija koja prati Hamerštilove dečačke godine prepletena je sa posetama pisca Bugarčića namernog da piše roman o njemu, sa pripremama izložbi, putovanjima i susretima sa ljudima koji su takođe izbegli iz Vojvodine ali i krvnikom koji je svojom rukom ubio Nemca, vršačkog fotografa. Uz mlade i stare stradalnike iz porodice Vajfert, priča prati, u ironijskom odmaku i pesme koje smišlja vrabac Živan Života, filozofska promišljanja o slikarstvu, umetnosti i Šubertovoj muzici. Roman je sazdan od kratkih poglavlja koja se nesmetano kreću kroz prošlost i sadašnjost otkrivajući njihovu duboku povezanost i uslovljenost. Teror uniformisane sile, masovna smaknuća nevinih, golgota koju prolaze logoraši, bespomoćnost koja decu nagoni na samouništenje trajno su urezani u slikarevu svest i njegovo delo kojim on razmerava sebe i svet oko sebe. Poglavlja u kojima o istim stvarima različito misle Hamerštil i pisac ili neki drugi junak, neprestano potvrđuju taj sudbinski jaz koji vreme ne briše.

            Manirom iskusnog prozaiste koji lako vlada stilom i višedimenzionalnom pričom Bugarčić ispisuje „Gatalicu“ kao mozaik senzacija koje, iz vizure pojedinca, grade sliku prošle epohe koja i dalje određuje našu sadašnjost.

            („Dnevnik“, 2014.)