MEĐU ALTERNATIVNIM SVETOVIMA „Žig petokrake“ Srboljub Nikić; izdavač: Centar za kulturu „Gradac“ Raška

U FOKUSU

U korpusu strip umetnosti, alternativni, „andergraund“ ili autorski strip su nerazmrsivo povezane kategorije koje se opiru pojedinačnom definisanju. „Andergraund“ strip ima svoje korene u Američkom strip pokretu koji je tokom 1960-tih bio izraz otpora državnoj cenzuri ali i još jedan odraz buntovništva mladih generacija. Alternativni i autorski strip karakteriše otklon od važećih pravila odnosno insistiranje na individualnim interesovanjima, ludizmu, eksperimentima i iskušavanjima granica strip medija. Sve tri kategorije, pak, stoje nasuprot korporativne strip zabave.

Na ovdašnjim prostorima alternativni-andergraund-autorski strip sporadično se javlja tokom 1970-tih u radovima pojedinih avangardnih umetnika a tokom 1990-tih, zahvaljujući radovima (umnožavanim pretežno fotokopiranjem i distribuiranim individualno) niza mladih stvaralaca, postaje jedan od stubova strip scene uvažavan kao relevantna pojava i u širem okruženju. Dve decenije kasnije broj ovakvih izdanja vidno je manji pa je pojava „Žiga petokrake“, debitantskog ostvarenja Srboljuba Nikića (1971) prijatno iznenađenja, tim veće što dolazi van centara strip produkcije (demetropolizacija stripa bitna je, kasnije potisnuta, tekovina alternativnog stripa 1990-tih). Ovo delo, pak, kako zapaža recenzent Zoran Stefanović, korespondira, osim sa delovanjem beogradske umetničke strip grupe „Kosmoplovci“ i radovima članova „Vršačkog strip pokreta“ Danila Milošava Wostoka i Borislava Grabovića Grabowskog, i  sa iskustvima neoavangardnog pokreta Signalizam, kako po samom duhu tako i vizuelnim izražajnim sredstvima i tehnikama.

REČ KRITIKE

            U podnaslovu „Žiga petokrake“ stoji „Grafički roman“, što je kategorija opšteprihvaćena poslednjih decenija, koja označava umetnički ambicioznija strip ostvarenja spram korporacijskih standarda (u okviru kojih, ipak, egzistira); ovaj termin u slučaju „Žiga...“ može se smatrati i kao svojevrsna provokaciju jer ovo delo ne pripada korporativnom svetu pa nema potrebu da poštuje njihove klasifikacije. „Žig...“ je priča u kojoj paraleno postoje elementi naučne fantastike, društvene satire odnosno fantazmagorijskog odmaka od realnosti. Tako se postupci ludog naučnika-genija koji uspeva da stvori drugačiji život mešaju sa ulaskom u pukotine sveta koje vode u druge realnosti, melanholija i ljubav sa cirkuskim i pozorišnim predstavama, tajne službe sa božanstva, „hodajuće žito“ sa pravim ljudima i sve to dok petokrake blistaju na čelu tvorca i njegovog genetički skovanog čeda. Krajnji rezultat je nelinearno pripovedanje zapleta koji svakako traži svu čitaočevu pažnju i pleni ležernošću koja bez oklevanja slaže raznorodne fantastičke linije.

            Šarm nekonvencionalne priče ima adekvatni vizuelni oblik u tzv novoprimitivnom crtežu koji insistira na rudimentarnosti oblika, na krokiju umesto studije, bez poštovanja zanatskih principa proporcija, perspektiva ili senčenja. Otuda, na prvi pogled, „Žig...“ liči na crtanku, na skice iz kojih bi mogle da se razviju komplikovanije slike. No, taj utisak je varka autora koji besprekornim likovima pretpostavlja karikature, nesavršene i manjkave ali, i njegovi junaci su upravo takvi, daleko od sterilnog savršenstva, od zaokruženosti ličnosti, od promišljenosti postupanja.

            Rečju, „Žig petokrake“ je uspela umetnička provokacija, izlet u prostore slobodne improvizacije, poštovanja i izigravanja žanrovskih pravila i ikonografija, uživanja u ludizmu i radosti stvaranja.

            („Dnevnik“, 2014)