IPAK SE (O)KREĆE – Alternativno izdavaštvo – časopis „Emitor“

Punu deceniju u Jugoslaviji ne uspeva da opstane nijedan časopis specijalizovan za Science Fiction, Fantasy i Horror literaturu. Nakon što su, krajem 80-tih, uporedo postojala čak dva izdanja, „Sirius“ zagrebačkog „Vjesnika“ i „Alef“ novosadsokog „Dnevnika“, nastalu prazninu je u dva navrata pokušao da ispuni Boban Knežević, časopisima „Perpetuum Mobile“ i „Znak Sagite“. Ovaj potonji, za sada, nije stigao dalje od petog broja, izašlog 1998.g, nakon pune godine nepojavljivanja. No, kada se činilo da više nema načina da se isprate dešavanja na fantastičkim scenama u svetu i kod nas, iz prikrajka na puno svetlo književne pozornice stupa „Emitor“.

            Ovaj, po definiciji, fanzin, izlazi pod pokroviteljstvom Društva ljubitelja naučne fantastike „Lazar Komarčić“ iz Beograda, koje kontinuirano radi od 1980. godine. Ubrzo po osnivanju Društvo je počelo da objavljuje svoje glasilo. Najpre su to bile fotokopirane sveščice sa prikazima knjiga, vestima i pričama članova. Kako se delatnost Društva razvijala, i u njemu stasavali pisci i prevodioci i „Emitor“ je postajo obimniji i ozbiljniji, da bi se polovinom 90-tih u njemu mogli pročitati romani i zbirke priča kako domaćih tako i svetskih pisaca, prikazi najnovijih svetskih izdanja, prevedeni iz stranih časopisa ili iz pera ovdašnjih kritičara, eseji o pojedinim piscima, filmovima, stripu.

            Fizionimija „Emitora“ jasno je uobličena i on se ni po čemu (osim po načinu umnožavanja i distribuciji) ne razlikuje od standardnih izdanja. Čak se može reći da su mu sadržaji atraktivniji i aktuelniji od mnogih časopisa posvećenih kulturi; prevodi su na visoko profesionalnom nivou a takav je i celokupni izgled izdanja. U protekle dve godine kristalizovala se i učestalost izdanja: redovni brojevi izlaze mesečno i sadrže priče ili novele i magazinski deo, a svaki član Društva može prirediti vanredni broj „Emitora“ sastavljen po njegovom opredeljenju i ukusu.

„EMITOR“ U 1999.G.

            Pojava „Emitora“ broj 388, za decembar 1999.g, prilika je za brzi pregled brojeva izašlih tokom godine, što ukupno iznosi 30-tak brojeva na preko hiljadu stranica! U januaru se pojavio dvotomni „Best of Emitor“ (br. 358-359), koji sadrži izabrane priče domaćih pisaca. U redovnom broju za isti mesec (br. 360) započelo je objavljivanje romana (u nastavcima) Terija Pračeta i Nila Gejmena „Dobra znamenja“, jedne urnebesne žanrovske parodije. Među mnoštvom stranih pisaca koji su osvanuli na stranicama „Emitora“, najčešći gost bio je Jan Mekdonald, izuzetna figura koja pleni bogatstvom ideja i stalnim izmicanjem iz okvira žanra. O tome svedoče njegove vizije tehno-budućnosti u kojoj su oživljeni mrtvaci novi soj ljudi („Dani Solomona Gurskog“), nove avanture barona Minhauzena sa jezovitim paralelama na bombardovanje Jugoslavije („Zalivski rat“), alternativne istorije u kojima je Džejms Džojs buntovni muzičar („Najbolje i ostalo od Džejmsa Džojsa“) ili bizarno vampirističke studije o prostituciji („Neka druga želja“). Uz Mekdonalda su i provereni pisci mlađe-srednje generacije: Njumen u urbano-vukodlakovsko-rasističkoj noveli „Noći punog meseca“, Somtou koji otkriva drugu stranu mita o Sodomi i Gomori („Sumpor i so“) ali i klasik Elison sa minijaturom „Ćaskanje sa Anubisom“. Redovni urednik i izvođač radova oko umnožavanja „Emitora“, Goran Skrobonja, uvrstio je na stranice „Emitora“ i nove autore, malo ili potpuno nepoznate domaćim čitaocima, kakvi su Kejdi sa postvijetnamskim hororom („Zašto je tama“), Vagner sa neodoljivom igrarijom „Plan 10 za unutrašnji svemir“, Hamiltonova alternativna istorija u kojoj vlast preuzimaju rokeri („Padajuće kamenje“), Deverove horor parodije („Balavi jezik koji je polizao ogromnu ženu“), Lavkraftovski „Mrtvi voćnjaci“ Mekleoda, Mekolijeva alterativna istorija renesanse... Tematska i poetička šarolikost priča odražava tekuće stanje na prebogatoj svetskoj žanrovskoj sceni jer su pomenute priče originalno objavljene u proteklih nekoliko godina.

STRIPOVI I DOMAĆE SNAGE

            Vanredni „Emitori“ nisu uvek dnevno aktuelni ali im je sadržaj takođe bogat, od epske fantastike (Zelaznijev roman „Krv Ambera“ u prevodu Ljube Damnjanovića, novele R. R. Martina, Džetera, Pika...), preko horora Hotkinsa, Lumeta i drugih, avantura Doka Sevidža (roman „Plavi meteor“), humora Terija Pračeta ili alternativnih svetova, kakav je onaj koji su smislili Gan, Dankan, Marfijeva i Svonvik (i u kome Tesla ima važnu ulogu), uz Isaka Asimova (novela „Zelena vatra“). Najpredaniji priređivač vanredih brojeva je pisac i prevodilac Tihomir Jovanović.

            „Emitori“ redovno sadrže i segmente o novim knjigama i filmovima, kompjuterskim igricama odnosno stripove. Tako su objavljene epizode kultnih serijala „Sendmen“ i „Propovednik“. Da bi se bolje „pokrila“ ova oblast pojavila su se i tri specijalna broja posvećena isključivo pričama u slikama.

            Ni domaći žanrovski pisci, odnosno oni kojima je žanr bio polazište na putu u književnost, nisu zanemareni u „Emitorima“, kako već oprobani (Skrobonja, Nešić, Marković, Bakić) tako i oni koji kreću ovim stazama (Jovanović, Bevc, Tomić, Bašić). Zanimljiv je i vredan pomena i projekat Ljubomira Damnjanovića koji je, pod naslovom „Povratak kapetana Zorana“, parodirao SF-avanturističke zabavne romane iz 30-tih godina ovog veka; „Povratak...“ je i umnožen u osam sveščica sa odgovarajućom naslovnom stranom, oglasima, nagradnim pitanjima, najavama novih izdanja.

            Obzirom da stoje pored priča svetskih kolega, gotovo je neminovno da se domaća dela porede sa njima. Bez ikakve skromnosti može se reći da nikakav odnos inferiorni-superiorni ne postoji između domaćih i stranih priča. Domaća fantastika ubrzano dostiže svetske standarde i prati ih, istovremeno uspevajući da u njih ugradi i osobenosti „domaćeg terena“. U vremenu kada je u etabliranim domaćim časopisima vanredno teško objaviti priče žanrovsko-fantastičkih sadržaja, „Emitor“ je važno mesto za uvid u razvoj ovog rukavca domaće proze.

            „Emitor“ je delo grupe tvrdoglavih entuzijasta željnih informacija odnosno literature iz oblasti koje ih interesuju. Pravim zaljubljenicima nisu prepreke ni mali tiraž (oko 50 primeraka) niti otežana nabavka časopisa (prevashodno na sastancima Društva) jer „Emitor“ svojim sadržajem višestruko nagrađuje napore uložene u  otvaranje dveri bezbrojnih svetova mašte.

(„Nedeljni dnevnik“, 2000)